Historia PIT od 1991 do 2015

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych została wprowadzona w 1991 roku, a pierwsze zeznania podatnicy wypełniali w 1993 roku (za rok 1992). Od tego czasu zaszło wiele zmian, dotyczących między innymi wysokości podatku oraz ulg podatkowych. Część zmian była korzystna dla podatników, jednak w ostatnich latach niestety przeważają zmiany niekorzystne. Przedstawiamy zestawienie najważniejszych zmian w ustawie o PIT.

Rok 1992

W pierwszym roku obowiązywania ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych istniały trzy progi podatkowe. Najmniej zarabiający płacili podatek w wysokości 20%, a podatnicy bardziej zamożni 30% lub nawet 40%.

Niska była kwota wolna od podatku. Wynosiła wtedy 4 mln 320 tys. złotych, przy minimalnym wynagrodzeniu równym 1 mln 300 tys. złotych. Była zatem trochę ponad 3-krotnie wyższa od minimalnej płacy.

Zaletą ustawy była natomiast duża liczba możliwych do wykorzystania ulg. Należały do nich:

• Ulga na własne cele mieszkaniowe, zwana ulgą budowlaną. Umożliwiała odliczenie od dochodu wydatków na cele mieszkaniowe, takie jak budowa domu, zakup działki budowlanej, zakup prawa wieczystego użytkowania gruntu pod budowę, czy zakup mieszkania. Możliwe było również odliczenie od dochodu wydatków na remont i modernizację budynku mieszkalnego lub mieszkania (malowanie mieszkania, koszty parkiety, glazury itp.)
• Ulga za darowizny. Umożliwiała odliczenie darowizn przekazanych na cele naukowe, oświatowe, kulturalne, religijne, kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, na inicjatywy społeczne na wsi, na cele dobroczynne, rehabilitacji inwalidów, na budownictwo mieszkaniowe realizowane przez samorząd terytorialny oraz na Państwową Straż Pożarną. Odliczenie na te cele nie mogło przekroczyć 10% dochodu. Ponadto, możliwe było nielimitowane odliczenie darowizny na cele charytatywno-opiekuńcze kościołów i związków wyznaniowych oraz na Fundację Kultury.
• Odliczenie wydatków na dokształcanie i doskonalenie zawodowe (np. kursy zawodowe, egzaminy językowe)
• Odliczenie składek na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa (np. izby lekarskie, samorządy prawnicze)
• Ulga rehabilitacyjna dla osób niepełnosprawnych
• Ulga na wynajem. Umożliwiała odliczenie wydatków na budowę własnego budynku mieszkalnego z przeznaczeniem lokali na wynajem oraz na zakup działki pod zabudowę wspomnianego budynku.
• Odliczenie rent i innych trwałych ciężarów opartych na tytule prawnym oraz alimentów, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci. Ustawa nie precyzowała, czym są „renty i inne trwałe ciężary” w związku z czym wielu podatników wykorzystywało tą ulgę, aby odliczać środki przekazywane członkom swojej rodziny.
• Ulga na wyszkolenie uczniów. Przeznaczona była dla zakładów pracy, które przeznaczały środki na szkolenie uczniów.

Ponadto, możliwe było rozliczenie PIT wspólnie z małżonkiem, co zwane było „ulgą małżeńską„.

Rok 1993

W 1993 roku wprowadzona została kolejna ulga. Rodzice mogli odliczyć od dochodu wydatki związane z odpłatnym kształceniem dzieci w podstawowych, zawodowych i średnich szkołach niepublicznych.

Rok 1994

W roku 1994 nastąpiła podwyżka podatku dochodowego. Najniższa stawka podatku wynosiła 21%, a wyższe 33% i 45%.

Rok 1995

Rok 1995 to wprowadzenie dwóch nowych ulg.

Pierwsza z nich umożliwiała odliczenie wydatków poniesionych na dojazd dzieci do szkoły. Druga – z tytułu oszczędzania w kasie mieszkaniowej – przeznaczona była dla podatników, którzy byli posiadaczem rachunku oszczędnościowo-kredytowego w banku prowadzącym kasę mieszkaniową.

Ograniczona została natomiast ulga z tytułu darowizn na cele charytatywno-opiekuńcze kościoła i związków wyznaniowych. Nie możliwe już było odliczenie całego dochodu, a jedynie 10%.

Rok 1996

W 1996 wprowadzono następną ulgę podatkową. Dotyczyła ona wydatków poniesionych na zakup przyrządów i pomocy naukowych, programów komputerowych oraz wydawnictw fachowych, bezpośrednio związanych z wykonywanym zawodem i wykonywaną pracą.

Ponadto, zwiększony został limit odliczenia darowizn, z 10% do 15% dochodu.

Rok 1997

Kolejne dwie ulgi zostały wprowadzone w 1997 roku: ulga na odpłatne kształcenie dzieci w szkołach wyższych oraz ulga zdrowotna (odliczenie wydatków na leczenie w prywatnych placówkach).

Poza tym, zmniejszony został podatek. Na pierwszym progu podatkowym wynosił 20%, na drugim 32%, a na trzecim – 44%.

Zmianie uległa również ulga na cele mieszkaniowe. Od tego czasu wydatki na te cele nie były już odliczane od dochodu, ale od podatku.

Rok 1998

Rok 1998 to kolejna obniżka podatku dochodowego. Dla podatników z najniższym dochodem podatek wynosił wtedy 19%, dla zamożniejszych 30%, a dla najzamożniejszych – 40%.

Rok 2001

W 2001 roku rozpoczęło się systematyczne likwidowanie wielu ulg. W tym roku likwidacji podległo 5 ulg:

• ulga za wynajem,
• ulga budowlana,
• ulga z tytułu oszczędzania w kasie mieszkaniowej,
• ulga na kształcenie dzieci w szkołach podstawowych, zawodowych i średnich,
• ulga z tytułu rent i innych trwałych ciężarów.

Rok 2002

Po likwidacji ulgi budowlanej w poprzednim roku, wprowadzono ulgę remontową, dzięki czemu podatnicy wciąż mieli możliwość odliczenia wydatków poniesionych na remont. Powstała również ulga odsetkowa (odliczenie od dochodu odsetek od kredytu zaciągniętego na cele mieszkaniowe).

Zlikwidowana została natomiast ulga zdrowotna. Ponadto, 2002 to rok wprowadzenia podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatku Belki).

Rok 2003

W 2003 roku zlikwidowana została ulga na wyszkolenie uczniów.

Wprowadzono natomiast możliwość przekazania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego.

Rok 2004

Rok 2004 to likwidacja kolejnych ulg. Zlikwidowana została:

• ulga na kształcenie dzieci w szkołach wyższych,
• ulga za dojazd dzieci do szkoły,
• ulga na zakup przyrządów i pomocy naukowych, programów komputerowych oraz wydawnictw fachowych,
• ulga z tytułu składek na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa.

Ponadto, zmianie uległa ulga za darowizny. Długi spis możliwych do odliczenia darowizn został ograniczony do darowizn na rzecz organizacji pożytku publicznego. Wciąż możliwe było także odliczenie darowizny przekazanej na cele kultu religijnego, jednak limit odliczenia na cele kultu religijnego i pożytku publicznego został ograniczony do jedynie 350 zł. Z drugiej strony, zlikwidowany został limit odliczenia na cele charytatywno-opiekuńcze kościoła.

Rok 2005

W 2005 roku zlikwidowano ulgę remontową, a limit odliczenia darowizn na cele kultu religijnego i cele pożytku publicznego został ustalony na 6% dochodu.

Wprowadzono również dwie nowe ulgi: ulgę na internet oraz ulgę aktywizacyjną. Ta druga przeznaczona była dla osób prowadzących gospodarstwo domowe, które zatrudniły do pomocy osobę bezrobotną i opłacały za nią składki na ubezpieczenie społeczne.

Rok 2006

Ulga aktywizacyjna nie obowiązywała zbyt długo. Zaledwie rok po wprowadzeniu, została zlikwidowana. Ponadto, w tym samym roku likwidacji uległa ulga odsetkowa.

Wprowadzono natomiast ulgę na nowe technologie, przeznaczoną dla przedsiębiorców oraz ulgę z tytułu sponsoringu sportowego (odliczenie od dochodu wydatków na działalność klubów sportowych).

Rok 2007

Ze względu na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że ulga z tytułu sponsoringu sportowego jest niezgodna z Konstytucją, ulga ta została zlikwidowana zaledwie rok po wprowadzeniu.

W 2007 wprowadzono także dwie nowe ulgi. Od tego roku obowiązuje ulga z tytułu wychowywania dzieci (ulga prorodzinna), dzięki której możliwe jest odliczenie od podatku ustalonych w ustawie kwot. W pierwszym roku funkcjonowania ulgi, kwota odliczenia za cały rok wynosiła 1145,08 zł. Wprowadzono także ulgę dla krwiodawców (traktowanie oddanej krwi jak darowizny).

W tym samym roku zaszła istotna zmiana w zasadach przekazywania 1% podatku na OPP. Od tego roku podatnik nie musi już sam dokonywać wpłaty na konto organizacji pożytku publicznego, a jedynie wskazać w formularzu PIT organizację, której to urząd skarbowy przekazuje jeden procent podatku. Dzięki tym zmianom liczba podatników, którzy przekazali 1% podatku wzrosła ponad 3-krotnie.

Rok 2008

W roku 2008 wprowadzona została ulga abolicyjna, przeznaczona dla niektórych podatników pracujących za granicą. Weszła również w życie ulga meldunkowa. Dzięki niej osoby, które były zameldowane co najmniej rok w mieszkaniu, które sprzedały, nie płaciły podatku od sprzedaży nieruchomości.

W tym samym roku po raz pierwszy podatnicy mieli możliwość składania PIT przez Internet. Jednak ze względu na konieczność posiadania podpisu elektronicznego, z możliwości tej skorzystało tylko niecałe 400 osób.

Rok 2009

W 2009 roku nastąpiła zmiana skali podatkowej. Zlikwidowano trzeci próg podatkowy, pierwszy próg zmniejszono do 18%, a drugi zwiększono do 32%.

Kolejną zmianą była likwidacja ulgi meldunkowej i w zamian wprowadzenie ulgi mieszkaniowej. Różni się ona jednak od ulgi na własne cele mieszkaniowe obowiązującej we wcześniejszych latach. Z obecnej ulgi mieszkaniowej mogą skorzystać tylko podatnicy, którzy sprzedali nieruchomość w ciągu 5 lat od jej nabycia a dochód ze sprzedaży przeznaczyli na własne cele mieszkaniowe. Dzięki temu mogą zmniejszyć podatek od sprzedaży nieruchomości.

W 2009 roku kwota ulgi za dziecko ustalona została na kwotę 92,67 zł za miesiąc, czyli 1112,04 zł za rok. Jest to zatem kwota trochę niższa niż dwa lata wcześniej i za pierwsze i drugie dziecko obowiązuje do dziś. Biorąc pod uwagę inflację, można stwierdzić, że w rzeczywistości obecnie rodzice otrzymują mniej.

W tym samym roku ustalono obowiązującą do dzisiaj kwotę wolną od podatku. Wynosi ona 3091 zł. Minimalne wynagrodzenie w 2009 roku wynosiło 1276 zł, zatem kwota wolna od podatku była niewiele ponad 2-krotnie wyższa od minimalnej płacy.

Do pozytywnych zmian, jakie zaszły w 2009 roku można zaliczyć umożliwienie składania PIT-37 bez podpisu elektronicznego. Co prawda możliwość ta została wprowadzona dopiero w kwietniu, więc wielu podatników w tym roku z niej nie skorzystało, ale już od następnego roku składanie deklaracji było znacznie wygodniejsze.

Rok 2013

W 2013 roku ograniczona została ulga na internet. Obecnie możliwe jest korzystanie z niej jedynie przez dwa lata.

Ponadto, zaszły zmiany w uldze prorodzinnej. Dla rodziców wychowujących tylko jedno dziecko ustalony został limit dochodu, powyżej którego nie mogą skorzystać z ulgi. Rodzice wychowujący trójkę lub większą liczbę dzieci, mogą natomiast skorzystać z większego odliczenia.

Rok 2014

W 2014 roku nastąpiła kolejna podwyżka stawek ulgi za trzecie i kolejne dzieci. Wprowadzona została również możliwosć pełnego wykorzystania ulgi przez rodziców, których podatek jest niższy od ustalonych ustawą kwot ulgi.

Podsumowanie

Minione 23 lata wprowadziły pewne korzystne zmiany do ustawy o PIT, między innymi ostatnie zmiany w uldze prorodzinnej oraz obniżenie stawki podatku z 20% obowiązujących w 1992 roku (a w międzyczasie 21%) do 18%. Poytywne jest także zaliczenie honorowego krwiodawstwa do darowizn oraz możliwość przekazywania 1% podatku na OPP.

Więcej można jednak zauważyć zmian niekorzystnych dla podatnika. Już w 1992 roku kwota wolna od podatku była niska (3-krotność płacy minimalnej) a obecnie jest jeszcze niższa. Płaca minimalna w 2015 roku wynosi 1750 zł, zatem kwota wolna od podatku nie jest obecnie nawet jej 2-krotnością. Zlikwidowano również wiele ulg, między innymi budowlaną i remontową a także tzw. „ulgi edukacyjne”. W 1992 roku obowiązywało 8 ulg, w 2000 roku było ich 14, a obecnie jest ich jedynie 7, w tym ulga internetowa niemożliwa już do wykorzystania przez większość podatników.